Քաղաքական

Ի՞նչ ենք պատկերացնում մենք, երբ ասում կամ լսում ենք Հայաստան, Լոռի, Շիրակ, Զանգեզուր, Ջաւախք, Արցախ, Սիւնիք… Անկախացումից յետոյ միջազգային դիւանագիտական ասպարէզ դուրս գալով՝ մեր պետական այրերն ու կուսակցութիւններն այնպէս ոգեւորուեցին դիւանագիտութիւն-դիւանագիտութիւն խաղալու հնարաւորութիւնից, որ խաղի պակաս-պռատն ու մարզումները սկսեցին անցկացնել սեփական ժողովրդի հետ: Ու ժողովրդի վզին փաթաթուեց իր ինչ-որ մասերի՝ օտարածին, կեղծ եւ ստրկամիտ, այսպէս կոչուած «ինքնորոշման» իրաւունքը, եւ արդիւնքում ունենք հայաստանցի-ղարաբաղցի սարսափելի վտանգաւոր անհեթեթութիւնը: Փորձենք հաւատալ մեր քաղաքական գործիչների հայրենասիրութեանը եւ թոյլ տանք, որ արտաքին յարաբերութիւններում մեզ ներկայացնեն ինչպէս որ կ’ուզեն, ըստ իրենց խորաթափանց հայեցողութեան՝ ընդհուպ մինչեւ բակի, շէնքի, անհատի «ինքնորոշման» իրաւունքը: Գանք...

Արդյոք ո՞րն էր մեր 1918-20թթ հանրապետության կորստի պատճառը: Պատճառը մեկը չէ, բազմաթիվ են պատճառները, և միշտ էլ այդպես է լինում՝ այդ օրերի աշխարհաքաղաքական զարգացումներից, ընթացքից սկսած մինչև մեր ներքին ազգային կազմակերպվածքից դուրս գալով: Ես միշտ շատ եմ հետաքրքրվել այդ ժամանակաշրջանով և վերջերս եկել եմ այն եզրակացության, որ մեր հանրապետության կորստի գլխավոր պատճառը եղել է մեր ժողովրդի՝ այդ հայտնի երկընտրանքի մեջ ընկած լինելը առնվազն երկու-երեք հարյուր տարի, այդ դավադիր երկընտրանքը՝ ռո՞ւս, թե՞ թուրք, թո՞ւրք, թե՞ ռուս: Եվ երբ հիշում ենք 1918-20 թթ., 1917-ի հեղափոխությունը արդեն տեղի է ունեցել, այդ հեղափոխության գաղափարները քաղաքական էլիտայի մեջ խորապես նստած են եղել, և պարզ է, որ այդ դավադիր երկընտրանքից մեր ժողովուրդը փորձել է ընտրել ռուսական կողմը, քան թուրքականը՝ չհասկանալով, որ նույնք...